35 ปีแห่งการสำรวจจักรวาล ของกล้องโทรทรรศน์อวกาศฮับเบิล

ในโอกาสครบรอบ 35 ปี นับตั้งแต่กล้องโทรทรรศน์อวกาศฮับเบิล (Hubble Space Telescope) ถูกส่งขึ้นสู่วงโคจร ซึ่งเป็นการเปิดศักราชใหม่แห่งความเข้าใจในจักรวาลของเรา นักดาราศาสตร์ได้เฉลิมฉลองความสำเร็จอันยาวนานนี้ด้วยการหันกล้องโทรทรรศน์อันเป็นตำนานนี้ไปยังเป้าหมายทางดาราศาสตร์ที่สวยงามและให้ข้อมูลอันล้ำค่ามากมาย ตั้งแต่เพื่อนบ้านในระบบสุริยะของเรา ไปจนถึงกลุ่มเมฆก๊าซและฝุ่นอันน่าอัศจรรย์ที่เรียกว่า เนบิวลา (nebula) ในห้วงอวกาศระหว่างดวงดาว และสุดขอบจักรวาลที่เราสามารถสังเกตการณ์ได้ นั่นคือ กาแล็กซี (galaxy) อันไกลโพ้น

และนี่คือ 4 สุดยอดภาพถ่ายของกล้องฮับเบิล ที่ได้รับคัดเลือกให้นำมาเผยแพร่เพื่อร่วมเฉลิมฉลองการครอบรอบในครั้งนี้

1. ดาวอังคารในมุมมองใหม่ เผยเมฆน้ำแข็งด้วยรังสีอัลตราไวโอเลต

ภาพดาวอังคาร (Mars) ที่ถูกบันทึกไว้ในช่วงปลายเดือนธันวาคม พ.ศ. 2567 ขณะที่ดาวเคราะห์สีแดงอยู่ห่างจากโลกของเราในระยะทางประมาณ 61 ล้านไมล์ แสดงให้เห็นถึงลักษณะพื้นผิวที่คุ้นเคย แต่สิ่งที่น่าสนใจเป็นพิเศษคือเมฆบางๆ ที่ก่อตัวจากน้ำแข็ง ซึ่งถูกเปิดเผยให้เห็นอย่างชัดเจนด้วยความสามารถอันโดดเด่นของกล้องโทรทรรศน์อวกาศฮับเบิลในการสังเกตการณ์ในช่วงคลื่นรังสีอัลตราไวโอเลต (ultraviolet) ภาพนี้ทำให้นักวิทยาศาสตร์สามารถศึกษาบรรยากาศของดาวอังคารในรายละเอียดที่ไม่เคยมีมาก่อน โดยเฉพาะอย่างยิ่งการก่อตัวและการเคลื่อนที่ของเมฆน้ำแข็ง ซึ่งอาจมีความสำคัญต่อความเข้าใจวัฏจักรน้ำและสภาพอากาศบนดาวเคราะห์เพื่อนบ้านของเรา

2. NGC 2899 มรดกแห่งดาวฤกษ์ที่กำลังจะดับสูญ

เนบิวลาดาวเคราะห์ เอ็นจีซี 2899 (NGC 2899) ปรากฏกายด้วยรูปร่างที่ชวนให้นึกถึงผีเสื้อกลางคืนที่กำลังโบยบิน ความงามอันน่าทึ่งนี้เป็นผลมาจากการปลดปล่อยพลังงานและอนุภาคจากดาวฤกษ์ที่กำลังจะสิ้นอายุขัย ณ ใจกลางของเนบิวลา ดาวฤกษ์ดวงนี้ได้เข้าสู่ช่วงสุดท้ายของชีวิต กลายเป็นดาวแคระขาว (white dwarf) ที่มีอุณหภูมิสูงถึงประมาณ 40,000 องศาฟาเรนไฮต์ (ประมาณ 22,200 องศาเซลเซียส) รังสีที่แผ่ออกมาอย่างรุนแรงและลมดาวฤกษ์ (stellar winds) ได้ปะทะและผลักดันมวลสารที่เคยเป็นส่วนหนึ่งของชั้นบรรยากาศรอบนอกของดาวฤกษ์ ก่อให้เกิดโครงสร้างที่ซับซ้อนและสวยงามที่เราเห็นในภาพนี้ เนบิวลาดาวเคราะห์เช่น NGC 2899 เป็นภาพแทนของการเปลี่ยนแปลงและการสิ้นสุดของชีวิตดาวฤกษ์ ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของวัฏจักรสำคัญในเอกภพ

3. เนบิวลาโรเซตต์ แหล่งกำเนิดดาวฤกษ์อันมืดมิด

ภาพที่แสดงให้เห็นเพียงส่วนเล็กๆ ของเนบิวลาโรเซตต์ (Rosette Nebula) เผยให้เห็นถึงความซับซ้อนของการก่อตัวดาวฤกษ์ บริเวณนี้เป็นแหล่งบ่มเพาะดาวฤกษ์ขนาดมหึมา ที่ซึ่งกลุ่มเมฆก๊าซไฮโดรเจน (hydrogen gas) หนาทึบและฝุ่นละอองอวกาศรวมตัวกันภายใต้แรงโน้มถ่วง ก่อให้เกิดดาวฤกษ์ดวงใหม่ พื้นที่มืดมิดที่เราเห็นเป็นเงาทาบอยู่เบื้องหน้าคือกลุ่มก๊าซและฝุ่นที่มีความหนาแน่นสูง จนแสงจากดาวฤกษ์ที่อยู่เบื้องหลังไม่สามารถส่องทะลุออกมาได้ บริเวณเหล่านี้เองที่เป็นแหล่งกำเนิดของดาวฤกษ์รุ่นใหม่ ซึ่งในอนาคตจะส่องสว่างและเปลี่ยนแปลงรูปลักษณ์ของเนบิวลาแห่งนี้ไป

4. NGC 5335 กาแล็กซีที่มีแขนก้นหอยกระจัดกระจาย

กาแล็กซี เอ็นจีซี 5335 (NGC 5335) ถูกจัดอยู่ในประเภทกาแล็กซีชนิดก้นหอยฟล็อกคิวเลนต์ (flocculent spiral galaxy) ซึ่งแตกต่างจากกาแล็กซีชนิดก้นหอยที่มีโครงสร้างแขนที่ชัดเจน กาแล็กซีประเภทนี้มีลักษณะเป็นริ้วรอยของการก่อตัวดาวฤกษ์ที่ดูเหมือนจะเกิดขึ้นแบบกระจัดกระจายทั่วทั้งจานกาแล็กซี ภาพนี้แสดงให้เห็นถึงบริเวณที่มีการกำเนิดดาวฤกษ์ใหม่เป็นหย่อมๆ ทั่วทั้งแผ่นจาน นอกจากนี้ สิ่งที่โดดเด่นในภาพคือโครงสร้างคล้ายคาน (bar structure) ที่พาดผ่านใจกลางของกาแล็กซี ซึ่งเป็นลักษณะที่พบได้บ่อยในกาแล็กซีชนิดก้นหอย และมีบทบาทสำคัญในการเคลื่อนย้ายก๊าซและฝุ่นไปยังใจกลางกาแล็กซี ซึ่งอาจส่งผลต่อการเติบโตของหลุมดำมวลยวดยิ่งที่อยู่บริเวณนั้น

การเฉลิมฉลองครบรอบ 35 ปีของกล้องโทรทรรศน์อวกาศฮับเบิลไม่ได้เป็นเพียงการหวนรำลึกถึงความสำเร็จในอดีต แต่ยังเป็นการมองไปยังอนาคตของการสำรวจอวกาศ ภาพอันน่าทึ่งเหล่านี้เป็นเครื่องยืนยันถึงพลังและความสามารถของกล้องโทรทรรศน์อวกาศในการเปิดเผยความลับของจักรวาล และเป็นแรงบันดาลใจให้กับนักวิทยาศาสตร์และผู้คนทั่วโลกให้ยังคงสำรวจและค้นพบสิ่งใหม่ๆ ในห้วงอวกาศอันกว้างใหญ่ไพศาลต่อไป

เครดิตภาพ: NASA, ESA, STScI