เมื่อวันที่ 19 กุมภาพันธ์ 2568 คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ได้จัดกิจกรรมเสวนาพิเศษ Mahidol Science Cafe: Black Holes and High Energy Particles เพื่อเปิดโอกาสให้นักศึกษา อาจารย์ นักวิชาการ รวมถึงเยาวชนไทย และบุคคลทั่วไปที่สนใจด้านอวกาศ ได้แลกเปลี่ยนความรู้ด้านการศึกษาอนุภาคพลังงานสูงในอวกาศ กับนักวิจัยจากองค์กรระดับนานาชาติ ได้แก่ Prof. Zhen Cao, Institute of High Energy Physics, Chinese Academy of Science โฆษกและหัวหน้าโครงการ LHAASO และ Prof. Dr. David Ruffolo หัวหน้ากลุ่มวิจัยรังสีคอสมิกและอนุภาคพลังงานสูง ภาควิชาฟิสิกส์ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล โดยมี ณัฐนนท์ ดวงสูงเนิน บรรณาธิการบริหาร SPACETH.CO สื่ออวกาศออนไลน์ที่มีความร่วมมือกับหน่วยงานอวกาศระดับนานาชาติ เป็นผู้ดำเนินรายการ กิจกรรมในครั้งนี้มีผู้เข้าร่วมกว่า 30 คน ณ ห้อง MUSES 401 อาคาร MUSES คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
การเสวนาจากผู้เชี่ยวชาญ
Prof. Zhen Cao ได้อธิบายเกี่ยวกับโครงการ Large High Altitude Air Shower Observatory หรือ LHAASO ซึ่งทำการวัดอนุภาคพลังงานสูงจากอวกาศที่เข้ามาชนและทำปฏิกิริยากับชั้นบรรยากาศของโลกด้วยเครื่องวัดอนุภาคบนที่ราบสูงของประเทศจีน บนพื้นที่กว่า 1 ตารางกิโลเมตร ที่ระดับความสูง 4,410 เมตร จากระดับน้ำทะเล นอกจากนี้ ยังได้เล่าถึงการตรวจพบรังสีแกมมาพลังงานสูงมากจากหลุมดำดาวฤกษ์ในกาแล็กซีทางช้างเผือก ที่มีพลังงานสูงระดับหนึ่งพันล้านล้านอิเล็กตรอนโวลต์ (PeV) ได้หลายอนุภาค และหนึ่งในนั้นเป็นรังสีแกมมาพลังงานสูงที่สุดเท่าที่มนุษย์เคยตรวจพบ
Prof. Dr. David Ruffolo ได้กล่าวถึงการวิจัยด้านอนุภาคพลังงานสูงในอวกาศของกลุ่มวิจัยรังสีคอสมิกและอนุภาคพลังงานสูง ภาควิชาฟิสิกส์ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ซึ่งทำการศึกษารังสีคอสมิกและอนุภาคพลังงานสูงในหลากหลายรูปแบบทั้งทางทฤษฎีและในทางปฏิบัติ และได้เผยถึงโครงการใหม่ที่กำลังดำเนินการร่วมกับหน่วยงานพันธมิตร อาทิ การพัฒนาและทดสอบเครื่องวัดรังสีคอสมิกขนาดเล็กเพื่อส่งไปกับยานสำรวจดวงจันทร์ฉางเอ๋อ 7 และฉางเอ๋อ 8 เพื่อวัดอนุภาคพลังงานสูงบริเวณดวงจันทร์ รวมถึงสภาพกัมมันตรังสีในอวกาศระหว่างดวงจันทร์และโลก Prof. Dr. David Ruffolo ยังได้ชี้ให้เห็นว่าอนุภาคพลังงานสูงไม่ใช่เรื่องไกลตัว และกล่าวถึงความสำคัญของการศึกษาอนุภาคพลังงานสูงเพื่อพยากรณ์สภาพอวกาศ (space weather) ซึ่งช่วยลดความเสี่ยงต่อสุขภาพของนักบินอวกาศที่ปฏิบัติภารกิจนอกโลก ไปจนถึงผู้โดยสารเครื่องบินบริเวณขั้วโลก และความเสียหายต่อระบบอิเล็กทรอนิกส์บนดาวเทียมและยานอวกาศที่มาจากอนุภาคพลังงานสูงจากพายุสุริยะ
ผลกระทบและความสำคัญของการศึกษาอนุภาคพลังงานสูง
การศึกษาอนุภาคพลังงานสูงมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการพยากรณ์สภาพอวกาศ ซึ่งช่วยลดความเสี่ยงต่อสุขภาพของนักบินอวกาศและผู้โดยสารเครื่องบิน รวมถึงความเสียหายต่อระบบอิเล็กทรอนิกส์บนดาวเทียมและยานอวกาศ นอกจากนี้ การศึกษาอนุภาคพลังงานสูงยังช่วยให้เราเข้าใจปรากฏการณ์ทางฟิสิกส์ที่เกิดขึ้นในอวกาศ เช่น การเกิดรังสีแกมมาพลังงานสูงจากหลุมดำ
แรงบันดาลใจสู่อนาคต
ณัฐนนท์ ดวงสูงเนิน ผู้ดำเนินรายการ และผู้เข้าร่วมกิจกรรมได้ร่วมแลกเปลี่ยนความคิดเห็น พร้อมทั้งสอบถามต่อยอดในประเด็นต่าง ๆ เกี่ยวกับงานวิจัยด้านอนุภาคพลังงานสูงที่น่าสนใจ รวมถึงพูดคุยเกี่ยวกับแรงบันดาลใจของนักวิทยาศาสตร์ระดับแนวหน้าทั้ง 2 ท่านในการทำงานวิจัยด้านรังสีคอสมิกและอนุภาคพลังงานสูง ไปจนถึงมุมมองเรื่องการทำงานวิจัยแนวหน้า และการนำองค์ความรู้จากงานวิจัยไปใช้ให้เกิดประโยชน์ต่อสังคม
กิจกรรมนี้ไม่เพียงเปิดโอกาสให้นักศึกษาแลกเปลี่ยนความรู้กับนักวิจัยนานาชาติ แต่ยังสร้างความตระหนักถึงความสำคัญของการศึกษาอวกาศ และจุดประกายแรงบันดาลใจในการวิจัยด้านฟิสิกส์อวกาศอีกด้วย
ข้อมูลจาก: คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล